Hreinlætistæki

Endurnotkunarmöguleikar hreinlætistækja eru miklir þar sem: hönnun þeirra og virkni breytast ekki mikið með árunum, það er nokkuð auðvelt að finna varahluti í þau og tiltölulega einfalt að fjarlægja þau.

---

Samkvæmt útreikningum í Bengt Dahlgren Gothenburg's guide, getur endurnotkun á:

• salerni sparað frá 80 to 140 kgCO2_eq/salerni, mismunandi eftir gerð salernis (hvort það er fest í gólf eða vegghengt) og gerð skolunar;

• handlaug af staðlaðri stærð getur sparað u.þ.b. 60 kgCO2_eq/stk.;

• blöndunartæki frá 10-14 kgCO2_eq/stk., mismunandi eftir gerðum.

---

Eins og er eru hreinlætistæki yfirleitt endurnotuð annaðhvort af einstökum hagsmunaaðilum eða milli verkefna sama eiganda. Til dæmis má finna slík notuð tæki á Íslandi á vefsíðu Efnisveitunnar.

---

Hvernig á að endurnota og endurvinna

Salerni

• þegar verið er að skipuleggja endurnotkun munið að nýjum salernum fylgja festingar  og vegghengdum salernum íhlutir sem fara inn í vegg; rynið að ná öllum eða sem flestum af þessum hlutum;

• athugið með sprungur og yfirborðsskemmdir;

• athugið þéttleika pakkningar á milli salerniskassa og salernisins og loka;

• athugið hvort skoltakki salernis virkar, þ.m.t. flotholt;

• tæmið salerniskassann;

• þrífið salernið áður en það er tekið niður;

• farið varlega þegar vatnsinntakið er aftengt;

• skoðið möguleikann á því að breyta í tvöfalda skolun (ef við á);

---

Eldri salerni eru stundum ekki með möguleika á tveimur skolmagnsstillingum sem getur leitt til aukinnar vatnsnotkunar. Sumir framleiðendur selja sérstaka skoltakka til að hægt sé að breyta skolmagnsstillingum eldri salerna í tvöfalda. Ef slíkt er ekki í boði má staðsetja slík salerni í rýmum sem eru sjaldan notuð (t.d. kjöllurum); hinsvegar gætu verið staðsetningar þar sem salerni án vatnssparandi skolunar eru æskilegri, til dæmis við enda stofn frárennslislagnar til að bæta skolun þess.

---

• verjið fyrir skemmdum í flutningi og geymslu:

  > mælt er með að geyma og flytja í mesta lagi 3 salerni á sama brettinu;

---

Bretti sem framleidd voru fyrir 2010 eða utan Evrópusambandsins, gætu verið meðhöndluð með metýlbrómíði. Þau eru merkt með bókstöfunum MB og ætti að forðast. Hinsvegar eru flest bretti í Evrópu merkt EPAL eða HT sem gefur til kynna að efnið hafi verið meðhöndlað með hita frekar en kemískum efnum.

---

>  Salerni ætti að skrúfa föst á bretti í gegnum sömu götin og með sömu boltum og voru notuð áður en þau voru tekin niður;

>  Ef vegghengd salerni eru fest í veggplötur eða önnur byggingarefni, ætti að losa þau þannig að hvoru tveggja haldist óskemmt

> verjið salernin gegn því að þau nudist saman (til að forðast yfirborðsskemmdir).

Handlaugar

• þegar verið er að skipuleggja endurnotkun, munið að nýjum handlaugum fylgja pakkningar og veggfestingar; reynið að ná öllum eða sem flestum af þessum hutum;

• athugið með sprungur og yfirborðsskemmdir;

• farið varlega með vatnstengingar, þær geta auðveldlega skemmst;

• verjið fyrir skemmdum í flutningi og geymslu:

  > geymið og flytjið í mesta lagi 3-4 handlaugar á sama brettinu;

---

Bretti sem framleidd voru fyrir 2010 eða utan Evrópusambandsins, gætu verið meðhöndluð með metýlbrómíði. Þau eru merkt með bókstöfunum MB og ætti að forðast. Hinsvegar eru flest bretti í Evrópu merkt EPAL eða HT sem gefur til kynna að efnið hafi verið meðhöndlað með hita frekar en kemískum efnum.

---

>  passið að vörurnar nuddist ekki saman;

> notið brettakraga ef mörg lög af vörum hefur verið staflað ofan á hvert annað – í slíkum tilfellum verður að vera bretti á milli hvers lags.

Blöndunartæk

• þegar verið er að skipuleggja endurnotkun,reynið að tryggja að tengikrani og aðrir fylgihlutir fylgi með;

• athugið með sprungur og yfirborðsskemmdir;

• athugið hvort lekur með samskeytum og handföngum;

• athugið hvort vatnssparandi búnaður(ef nauðsynlegt er) geti verið notaður til að stuðla að minni vatnsnotkun;

---

Eldri blöndunartæki geta notað meira vatn en nýrri tæki; í þeim tilfellum er hægt að nota vatnssparandi búnað til að minnka vatnsnotkun.

---

• verjið gegn skemmdum í flutningi og geymslu:

>  ef það eru einhverjir lausir hlutar, safnið þeim saman, pakkið niður og merkið vandlega til að hægt sé að sjá hverju þeir tilheyra;

>  setjið botnplötu, til dæmis úr bylgjupappa, á brettið til að koma í veg fyrir að smærri hlutir falli í gegn;

>  notið brettakraga ef mörg lög af vörum hefur verið staflað ofan á hvert annað – í slíkum tilfellum verður að vera bretti á milli hvers lags.

Heimildir og frekari fróðleikur

1) EU Construction & Demolition Waste Management Protocol, including guidelines for pre-demolition and pre-renovation audits of construction works, 2024.

2) Bengt ÅTERBRUKSGUIDEN FÖR INSTALLATIONER, 2022.

3) IVL Svenska Miljöinstitutet. Arbetsguide - Återbruk av fasta interiöra byggprodukter, 2018.

5) IVL Svenska Miljöinstitutet. BYGGÅTERBRUKSGUIDEN - En vägledning för att underlätta återbruk av byggprodukter i bostäder, 2021.

6) Karlsson A, Ratfelt A, Eerola P, Bladh S. Återbruksguiden för installationer – Bengt Dahlgren, 2022.

7) CCBuild. Återbruk av VVS-produkter - Demonterings- och hanteringsinstruktioner, 2018.

8) Erfaringsrapport ombruk (Eng. Experience report reuse) - Kristian Augusts gate 13, 2021.

9) Circle House - Denmark's first circular housing project, 2018.